Miesiączki

Zaburzenia miesiączkowania pojawiają się zwykle na kilka lat przed wystąpieniem menopauzy. Często cykl ulega skróceniu i po 40 roku życia wiele kobiet ma cykle 21- lub nawet 18-dniowe, które mogą wydłużać się do 2 lub 3 miesięcy przed zaprzestaniem miesiączkowania. Uderzenia gorąca często występują w czasie miesiączki – wówczas stężenia krążących estrogenów są najniższe. U kobiet, które zaprzestają stosowania doustnych środków antykoncepcyjnych w tym wieku, często występują uderzenia gorąca, wyzwalane raczej przez spadek stężenia estrogenów niż przez stale niskie stężenie tych hormonów.

Uderzenia gorąca i pocenie się

Nasilenie tych objawów występuje w ciągu kilku lat od zaprzestania miesiączkowa­nia. Mogą one wywoływać zakłopotanie pacjentki i zaburzać sen, lecz poza tym nie dają innych następstw. Niepokój może nasilać te objawy; nasze badanie z zastosowaniem estrogenów lub placebo (podwójnie ślepa próba) wykazało wysoki stopień odpowiedzi na placebo w ciągu pierwszego miesiąca leczenia.

Jednakże placebo tylko częściowo łagodziło uderzenia gorąca, podczas gdy estro­geny usuwały je. Inni badacze potwierdzają ten wysoki stopień odpowiedzi na placebo. Inne leki, takie jak klonidyna, nie powodowały poprawy znacząco większej niż placebo w pierwszej części badania. Badanie nasze wykazało także wysoką częstość nawrotów uderzeń gorąca w drugiej części badania, po odstawieniu estrogenów.

Uderzenia gorąca mogą nasilać się w czasie upału. Odstawienie leczenia estrogenami może być trudne i wymaga stopniowego zmniejszania dawki, z utrzymaniem stosowania progesta­genów aż do końca leczenia.

Uderzenia gorąca są skojarzone z uogólnionym pobudzeniem układu współczulnego z rozszerzeniem naczyń krwionośnych w obrębie twarzy, karku i rąk. Wzrostowi temperatury skóry towarzyszy spadek temperatury wewnętrznej organizmu, co występuje u kobiet z nieuszkodzonym podwzgórzem w następstwie odstawienia estrogenów. Dochodzi do wzrostu wydzielania LH i uwolnienia beta-endorfin. Uderzenia gorąca leczono hipno­zą, a ostatnie szwedzkie badanie dotyczące 142 kobiet w okresie menopauzy wykazało zmniejszenie częstości uderzeń gorąca dzięki ćwiczeniom fizycznym. Jednakże często przydatne jest krótkotrwałe leczenie estrogenami dla zniesienia uderzeń gorąca w szcze­gólnych sytuacjach, np. w czasie ślubu w rodzinie czy wakacji za granicą. Wiele kobiet, które nie chcą stosować przewlekłej terapii hormonalnej, bojąc się uzależnienia od leków, jest wdzięcznych za okresową poprawę snu i zmniejszenie niepokoju dzięki usunięciu uderzeń gorąca krótkotrwałym stosowaniem estrogenu.

Depresja

Badania populacyjne prowadzone u kobiet w Dundee wykazały nasilenie łagodnej depresji i lęku tuż przed menopauzą. Jednakże na podstawie przeglądu literatury Jenkins i Clare stwierdzili, że prawdziwa depresja nie jest częstsza w tym wieku. Bez wątpienia depresja jest częstsza u kobiet niż u mężczyzn, ale może to być spowodowane głównie czynnikami społecznymi, takimi jak psychologiczne napięcia zwią­zane z rodzeniem dzieci, brak pieniędzy, brak interesującej, dobrze płatnej pracy. Wnikliwe badanie dotyczące populacji 408 kobiet w okresie menopauzy prowadzone w Glasgow wykazało, że stres psychologiczny był bezpośrednio związany z niepomyślnymi wydarzeniami życiowymi, zwłaszcza ze śmiercią bliskiej osoby.

Z drugiej strony niektórzy donoszą o skutecznym leczeniu depresji dużymi dawkami estrogenów, choć należy poddać w wątpliwość bezpieczeństwo stosowania bardzo dużych dawek. U kobiet, u których występuje depresja i utrata popędu płciowego po chirurgicznym usunięciu jajników, niezwykle skuteczne jest stosowanie implantów estrogenowo-androgenowych, jednakże kobiety często uzależniają się od tego leczenia, a duża część skutków może wynikać z działania testosteronu.

Montgomery i wsp. próbowali obniżyć liczbę punktów depresji mierzonej wg skali Kellnera i Sheffielda za pomocą stosowania implantów estradiolu/testosteronu i pla­cebo. Stwierdzili oni, że kobiety po menopauzie reagowały lepiej na placebo, podczas gdy u kobiet w okresie perimenopauzy występowała znaczna poprawa po zastosowaniu estrogenów. Grupa ta wykazała także skuteczność nieowulacyjnych dawek estrogenów w leczeniu depresji przedmiesiączkowej. Moje własne badanie, prowadzone w praktyce lekarza rodzinnego (z zastosowaniem podwójnie ślepej próby), dotyczące 55 kobiet  nie wykazało istotnych różnic pomiędzy stosowaniem estrogenów i placebo w leczeniu depresyjnych pacjentek w ciągu 6 miesięcy. Jednakże stosowany estrogen (siarczan estronu) nie był tak silny, jak implanty estradiolu.

Podsumowując należy stwierdzić, że depresja w okresie menopauzy jest wywołana wieloma czynnikami i niezbędna jest ocena wpływu środowiska społecznego i kulturowego na jej wystąpienie. Konieczne jest przeprowadzenie oceny nasilenia depresji, być może z zastosowaniem uznanych kwestionariuszy (np. takich jak Beck Inventory), a pacjentki ze skłonnościami samobójczymi wymagają skierowania do ośrodka specjalistycznego. Nie do przecenienia jest pomoc życzliwej pielęgniarki w znalezieniu ukrytych przyczyn depresji, takich jak nie dający satysfakcji związek małżeński czy problemy z dziećmi. Pacjentki w okresie perimenopauzy lepiej reagują na leczenie estrogenami niż pacjentki po menopau­zie, co może być spowodowane dużymi wahaniami stężeń hormonów w tym okresie.